Data als ketenen: de onzichtbare valstrik van vendor lock-in

Wat is vendor lock-in?

Vendor lock-in betekent simpelweg dat je organisatie zodanig afhankelijk is geworden van één leverancier dat overstappen naar een alternatief te duur, te complex of praktisch onmogelijk wordt. Je merkt het vooral bij databases en cloudomgevingen. Denk aan situaties waarin je bedrijf zwaar leunt op propriëtaire databaseoplossingen zoals Oracle of Microsoft SQL Server, of cloudplatforms met unieke diensten die niet zomaar elders beschikbaar zijn.

Het probleem zit in de details: als je ooit besluit om over te stappen, moet je plotseling ingrijpende aanpassingen doen in je applicatiecode, complexe dataconversies uitvoeren en soms zelfs je hele infrastructuur opnieuw inrichten. En dat terwijl het dagelijkse werk gewoon door moet gaan.

De mechanismen achter lock-in

Licentievoorwaarden en contracten

Leveranciers zijn slim in het opstellen van contracten en licentievoorwaarden. Neem Oracle als voorbeeld. Hun repricing-mechanismen zorgen ervoor dat je, zelfs als je minder gaat gebruiken, nauwelijks kosten bespaart. De prijs per eenheid stijgt gewoon mee. Bovendien zetten sommige leveranciers software-audits strategisch in om klanten in hun greep te houden of naar hun cloudplatform te duwen.

Een Oracle-klant die zijn databasegebruik drastisch terugbrengt van 1000 naar 100 licenties, merkt dat de jaarlijkse supportkosten amper dalen. Oracle ‘herprijst’ simpelweg de resterende licenties, zodat je vrijwel hetzelfde blijft betalen.

Propriëtaire API’s en technologie

De technische kant van lock-in is net zo verraderlijk. AWS, Azure en Google Cloud hebben allemaal unieke diensten en API’s die alleen binnen hun eigen ecosysteem werken. Bouw je een applicatie om DynamoDB van AWS of CosmosDB van Azure, dan zit je daar technisch aan vast.

Cloudproviders ontwerpen hun platformdiensten bewust zo dat ze niet standaard uitwisselbaar zijn met die van concurrenten. Applicaties die voor één platform zijn gebouwd, werken niet zonder ingrijpende aanpassingen op een ander platform.

Beperkte migratiemogelijkheden bij managed diensten

Database-as-a-Service (DBaaS) klinkt geweldig – patches, backups en beheer van de onderliggende infrastructuur. Maar deze gemaksdiensten verbergen een risico: beperkte controle over je eigen data. Als je data vastzit in een propriëtair formaat of als exportmogelijkheden beperkt zijn, wordt migreren een nachtmerrie.

Google’s Cloud Spanner illustreert dit probleem perfect: buiten Google bestaat geen vergelijkbare dienst. Wie Spanner gebruikt en later weg wil, moet zijn database-infrastructuur praktisch opnieuw uitvinden.

Versleuteling en sleutelbeheer

Dataversleuteling is essentieel voor veiligheid, maar kan ook onbedoeld lock-in creëren. Als een cloudprovider je encryptiesleutels beheert, kan je data alleen binnen die specifieke cloudomgeving makkelijk ontsleuteld worden.

Als een organisatie al haar gegevens in AWS S3 heeft opgeslagen met server-side encryptie beheerd door AWS KMS, dan moet ze bij migratie die data ontsleutelen in AWS of de sleutelmaterialen overdragen. En veel cloudproviders staan niet toe dat hoofdsleutels naar elders worden gekopieerd.

Verborgen kosten zoals data-egress

De meeste mensen weten niet dat cloudproviders een “lichte instap” model hanteren: data importeren is gratis of goedkoop, maar als je data weer wilt verplaatsen, betaal je fors. Deze egress fees werken als een soort digitale douanekosten die een exit financieel ontmoedigen.

Uit een gelekt intern AWS-document bleek dat Apple in één jaar $50 miljoen aan data-uitgaande kosten betaalde, Pinterest meer dan $20 miljoen, en Netflix en Airbnb elk meer dan $15 miljoen. Zodra je petabytes aan gegevens in één cloud verzamelt, wordt verhuizen financieel bijna onhaalbaar.

Data gravity

Er bestaat een fenomeen dat experts “data gravity” noemen. Als je eenmaal terabytes aan data in één omgeving hebt opgeslagen, wordt migreren niet alleen financieel maar ook praktisch een uitdaging.

Zelfs bij optimale verbindingen kost het overzetten van 20 terabyte simpelweg te veel tijd – we praten over dagen non-stop transfers. De fysieke beperkingen van netwerkinfrastructuur creëren een eigen soort lock-in, los van contracten of technologie.

Aanpak en strategieën om lock-in te voorkomen of te doorbreken

Kies voor open standaarden en open-source technologieën

De eerste verdedigingslinie tegen vendor lock-in is het gebruik van open standaarden en écht open-source software. PostgreSQL, MySQL of MariaDB in plaats van propriëtaire databases maken je architectuur platformonafhankelijk. Open-source databases zoals PostgreSQL bieden tegenwoordig 80-90% van de functionaliteit van dure propriëtaire systemen. Ze draaien op elk platform – on-premises of in elke cloud – zonder licentiekosten en met ondersteuning van meerdere partijen.

Let echter wel op dat diensten als AWS RDS (of Aurora) voor bijvoorbeeld PostgreSQL en Azure Database for MySQL/PostgreSQL niet de oorspronkelijke communityversies zijn. Ze bevatten aanpassingen of extra features die niet altijd één-op-één compatibel zijn met de ‘pure’ open-sourcevariant, waardoor je alsnog het risico loopt op vendor lock-in.

Ontwerp met portabiliteit in het achterhoofd

Bij elke nieuwe IT-oplossing moet je direct nadenken over een mogelijk vertrek. Stel jezelf de vraag: “Hoe verplaatsen we dit als het moet?” Gebruik abstractielagen in je architectuur zodat de afhankelijkheid van specifieke API’s minimaal blijft.

Het gaat om bewuste keuzes maken. Soms is een proprietary service zó handig dat het de moeite waard is, maar documenteer deze afhankelijkheden en zoek uit of er wrappers of open-source equivalenten bestaan.

Plan een exit-strategie

Voordat je een langdurig contract afsluit of een grote investering doet, stel een exit-strategie op. Dit betekent niet dat je van plan bent snel over te stappen, maar het geeft wel inzicht in welke stappen nodig zijn mocht je in de toekomst willen migreren.

Bij het aangaan van een nieuwe technologie-relatie, definieer direct een exit-strategie. Dit dwingt tot nadenken over de vraag ‘Wat als we over 3 jaar weg willen?’ Als je daar geen helder antwoord op krijgt van de leverancier of je architect, is dat een waarschuwingsteken.

Multi-cloud- en hybrid-cloud-aanpak

Een multi-cloud-strategie betekent dat je workloads spreidt over meerdere cloudproviders. Dit vergroot je onderhandelingspositie en vermindert technische risico’s.

Als een organisatie al implementaties heeft op meerdere clouds, kan ze makkelijker schuiven als één provider prijzen verhoogt of problemen krijgt. Bij een grote storing bij AWS in 2021 lagen diensten van talloze bedrijven plat – van Adobe tot de metro van New York. Alleen organisaties met een uitwijkmogelijkheid bleven operationeel.

Let op licentie- en contractvoorwaarden

Contractvoorwaarden bevatten vaak subtiele clausules die op lange termijn tot lock-in leiden. Lees ze kritisch door en onderhandel waar mogelijk.

Zorg voor flexibiliteit. Jaarlijkse opzegbaarheid, exit-clausules waarbij de leverancier moet helpen data te migreren, of prijsbehoud bij afschaling kunnen je later veel kopzorgen besparen.

Investeer in kennis en expertise

De technische kennis binnen je organisatie bepaalt uiteindelijk hoe afhankelijk je bent. Teams die alleen ervaring hebben met één technologie, vrezen verandering. Investeer in training en zorg dat je personeel breder kijkt dan één platform.

Een organisatie die zelf sterke IT-capaciteit heeft en mensen die meerdere platforms begrijpen, is minder bang om te migreren. Vendor lock-in wordt verergerd als alle expertise bij de vendor of diens partners zit.

Tot slot

Vendor lock-in is geen onvermijdelijk lot. Door vandaag bewuste keuzes te maken, behoud je morgen je vrijheid. Open-source alternatieven, goed doordachte contracten en een multi-cloud strategie geven je organisatie de flexibiliteit om te bewegen wanneer dat nodig is.

Natuurlijk vereist het doorbreken van bestaande afhankelijkheden investering en soms moed. Maar de beloning is groot: onafhankelijkheid, controle over je eigen IT-omgeving en een sterkere onderhandelingspositie met leveranciers.

Of je nu start met een nieuwe IT-architectuur of al jaren met dezelfde leverancier werkt, stel jezelf regelmatig de vraag: “Hoe vrij en flexibel zijn wij eigenlijk?” Het antwoord bepaalt niet alleen je IT-kosten, maar ook je vermogen om snel in te spelen op toekomstige kansen en uitdagingen.

Meer weten?

Ben je benieuwd naar de gedetailleerde inzichten en praktijkvoorbeelden rondom vendor lock-in? Download dan ons uitgebreide onderzoeksartikel en ontdek alle nuances en aanbevelingen die we in ons onderzoek hebben beschreven.

Ben je klaar om de eerste stappen te zetten naar meer onafhankelijkheid voor je database- of cloudstrategie? Neem dan contact op voor een vrijblijvend gesprek. We delen graag onze kennis en helpen je op weg naar een flexibelere IT-omgeving.